G20 સમિટ: મોદીના 6 મુદ્દા, જળવાયુ કરાર અને અમેરિકી બહિષ્કાર
નવી દિલ્હીમાં તાજેતરમાં સંપન્ન થયેલી G20 સમિટ અનેક રીતે મહત્ત્વનો રહી. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના છ મુદ્દાના એજન્ડાથી લઈને જળવાયુ પરિવર્તન અંગે થયેલી ચર્ચા અને યુક્રેન મુદ્દે અમેરિકા સહિતના દેશોના વલણ સુધી, આ સમિટ વૈશ્વિક રાજનીતિમાં દૂરગામી પરિણામો લાવી શકે છે. આ સમિટમાં કયા મુખ્ય મુદ્દાઓ પર ચર્ચા થઈ અને તેનું ભારત પર શું પ્રભાવ પડશે, તેનું વિશ્લેષણ કરીએ.
મોદીનો 6-પોઈન્ટ એજન્ડા: વિકાસ અને પર્યાવરણનો સમન્વય
વડાપ્રધાન મોદીએ G20 સમિટમાં છ મુદ્દાનો એજન્ડા રજૂ કર્યો, જેમાં વિકાસ અને પર્યાવરણ વચ્ચે સંતુલન જાળવવા પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો. તેમનો આ એજન્ડા ટકાઉ વિકાસના લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે એક માર્ગદર્શક સિદ્ધાંત તરીકે કામ કરી શકે છે. મોદીએ ખાસ કરીને ગ્રીન એનર્જી અને પર્યાવરણને અનુકૂળ ટેક્નોલોજીના ઉપયોગ પર ભાર મૂક્યો હતો. આ દરમિયાન તેમણે મિશન લાઈફ (LiFE) એટલે કે 'લાઈફસ્ટાઈલ ફોર એન્વાયર્નમેન્ટ'ની પણ વાત કરી, જે પર્યાવરણને અનુકૂળ જીવનશૈલી અપનાવવા માટે એક વૈશ્વિક આંદોલન છે.
વડાપ્રધાન મોદીએ ઉલ્લેખ કર્યો કે ભારત વિકાસની સાથે પર્યાવરણનું પણ ધ્યાન રાખે છે અને વિશ્વને પણ આ દિશામાં આગળ વધવાની જરૂર છે. તેમણે જણાવ્યું કે ભારતે વર્ષ 2070 સુધીમાં નેટ ઝીરો કાર્બન ઉત્સર્જનનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે અને આ માટે દેશમાં મોટા પાયે રિન્યુએબલ એનર્જીના પ્રોજેક્ટ્સ ચાલી રહ્યા છે.
જળવાયુ કરાર: સહમતિ કે મતભેદ?
G20 સમિટમાં જળવાયુ પરિવર્તન એક મહત્ત્વનો મહત્વનો મુદ્દો હતો. સમિટમાં ભાગ લેનારા દેશોએ ગ્લોબલ વોર્મિંગને 1.5 ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી સીમિત રાખવાના પેરિસ કરારના લક્ષ્યને જાળવી રાખવાની પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવી હતી. જો કે, કાર્બન ઉત્સર્જન ઘટાડવાની બાબતમાં કેટલાક દેશો વચ્ચે મતભેદો જોવા મળ્યા હતા. ખાસ કરીને વિકાસશીલ દેશોએ વિકસિત દેશો પાસેથી આર્થિક અને તકનીકી સહાયની માંગણી કરી હતી, જેથી તેઓ પણ ગ્રીન ટેક્નોલોજી અપનાવી શકે અને કાર્બન ઉત્સર્જન ઘટાડી શકે.
વિશેષજ્ઞોનું માનવું છે કે જળવાયુ પરિવર્તન એક વૈશ્વિક સમસ્યા છે અને તેનો સામનો કરવા માટે તમામ દેશોએ સાથે મળીને કામ કરવું પડશે. તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો કે G20 દેશો વિશ્વના 80% કાર્બન ઉત્સર્જન માટે જવાબદાર છે, તેથી આ દેશોએ આ દિશામાં નક્કર પગલાં લેવા જરૂરી છે.
અમેરિકી બહિષ્કાર: શું યુક્રેન યુદ્ધ કારણભૂત છે?
આ સમિટમાં અમેરિકા અને કેટલાક અન્ય પશ્ચિમી દેશોએ રશિયા પર યુક્રેન યુદ્ધને લઈને આકરા પ્રહારો કર્યા હતા. અમેરિકાએ રશિયા પર યુક્રેનમાં માનવાધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરવાનો આરોપ મૂક્યો હતો અને તેના પર આર્થિક પ્રતિબંધો લાદવાની પણ માંગણી કરી હતી. આ દરમિયાન, કેટલાક દેશોએ રશિયા સાથેના સંબંધો જાળવી રાખવાની હિમાયત કરી હતી અને વાતચીત દ્વારા સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવા પર ભાર મૂક્યો હતો. રાજકીય વિશ્લેષકો માને છે કે યુક્રેન યુદ્ધના કારણે વિશ્વ બે ભાગમાં વહેંચાઈ ગયું છે અને આ કારણે વૈશ્વિક સહકારમાં ઘટાડો થયો છે.
ભારત માટે આ સમિટ કેટલી મહત્ત્વનો?
ભારત માટે આ G20 સમિટ ઘણી રીતે મહત્ત્વનો રહી. એક તરફ, ભારતે વિશ્વ સમક્ષ વિકાસ અને પર્યાવરણ વચ્ચે સંતુલન જાળવવાનો સંદેશ આપ્યો, તો બીજી તરફ, તેણે જળવાયુ પરિવર્તન અને આર્થિક વિકાસ જેવા મુદ્દાઓ પર પોતાની રણનીતિ રજૂ કરી. ભારતે વિકાસશીલ દેશોના હિતોનું પ્રતિનિધિત્વ કર્યું અને વિકસિત દેશોને આર્થિક અને તકનીકી સહાય પૂરી પાડવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા. આ ઉપરાંત, ભારતે આંતરરાષ્ટ્રીય મંચ પર પોતાની નેતૃત્વ ક્ષમતા પણ દર્શાવી. એમ કહી શકાય કે આ સમિટ ભારતના વૈશ્વિક પ્રભાવને વધારવામાં મદદરૂપ સાબિત થઈ.
આગામી પડકારો
G20 સમિટ ભલે પૂરી થઈ ગઈ હોય, પરંતુ તેની સાથે જોડાયેલા પડકારો હજુ પણ યથાવત છે. જળવાયુ પરિવર્તન, આર્થિક મંદી અને રાજકીય અસ્થિરતા જેવા મુદ્દાઓ પર વૈશ્વિક સહકારની જરૂર છે. આશા રાખીએ કે વિશ્વના દેશો સાથે મળીને આ પડકારોનો સામનો કરશે અને એક વધુ સારા ભવિષ્યનું નિર્માણ કરશે.
